Кој ќе тепа на Ел Класико!? ↓↓↓
Кога би бил организиран референдум, тогаш и формата и содржината на таквото остварување никако не може да биде надвор од рамките на Уставот и на законите, со стриктно и недвосмислено придржување на принципот на легалитет. Политичките манипулации од која било страна, за поддршка или против референдумското прашање, јавноста треба целосно да ги демаскира, а интересот на нацијата (која точно знае која е и што е, но знае и која е формулата на просперитет и одржлив развој) да биде императив! Затоа, и прашањето за референдумот е суштинско на патот на кој Република Македонија зачекори по потпишувањето на договорот од Нивици. И поради тоа што претставува битие за наредниот развој на настаните, на прашањето за референдум се кршат и идеолошки и партиски и институционални, но и „копјата“ на академските дејци.
Сепак, донекаде постои согласност дека клучната одлука за прифаќање или за отфрлање на Преспанскиот договор меѓу Македонија и Грција треба да го имаат граѓаните. Таква е декларираната позиција на политичките чинители во Македонија, и на власта и на опозицијата, но се чини дека сите се воздржуваат да го истакнат тоа и како официјален став. Владата наводно ги очекува потезите на опозицијата и е на штрек од нејзиниот повик на бојкот на референдумот, а опозициската политичка матрица дава можност за сомнежи дека Владата може да манипулира, па дури и да го избегне референдумот. Опозицијата гледа можност за отстапување од референдумот во англиската верзија на Преспанскиот договор, каде што, велат, англиското „или“ (or) ѝ дава можност на власта и да процени дека не е потребен референдум.
– Во врска со одржувањето на референдумот, веќе не е прашање ниту на одредбите од спогодбата или на законските прописи, туку на веќе изразениот политички став на двете најголеми партии (во време кога биле, односно се, на власт), и на ВМРО-ДПМНЕ и на СДСМ, дека доколку има договор со Грција за името на државата, последниот збор ќе го имаат граѓаните – вели политичкиот аналитичар, Владимир Божиновски.
Иако е оставено политичките партии за деталите околу референдумот да се договараат по самитот на НАТО (11-12 јули), а во меѓувреме (на 5 јули) Собранието треба повторно да гласа за ратификација на Преспанскиот договор (откако претседателот Ѓорге Иванов стави суспензивно вето на договорот), премиерот Зоран Заев веќе ја почна референдумската кампања на социјалните мрежи.
Стапиците што претставуваат предизвик во организација на референдумот се почитувањето и исполнувањето на референдумскиот цензус, потоа оставениот простор за дилема дали да биде задолжителен или консултативен, како и формулацијата на референдумското прашање. Сите овие точки, и за поддржувачите, и за критичарите на Преспанскиот договор, кој ќе биде предмет на референдумот, претставуваат терен за потенцијално можна манипулација на другата страна.
– Најважно е да нема манипулација во ниту еден сегмент во организацијата на референдумот. Тој треба да биде јасен, објективен и да се прифатат резултатите од сите политички чинители: власта, опозицијата и претседателот. Треба сите чинители да бидат вклучени во процесот за сите да ги прифатат резултатите. Референдумот треба да обедини, односно да биде точка на компромис во која сите би се обврзале да ги прифатат резултатите. Истовремено, референдумот претставува можен излез од несогласувањата на политичките елити. Сепак, со референдумот треба да се добие легитимитет (широка поддршка од општеството) за Преспанскиот договор, а не само легалитет (законска покриеност) – вели Владимир Божиновски.
Во врска со размислувањата за задолжителноста, односно консултативноста на референдумот, Божиновски нема дилеми дека тој треба да биде задолжителен, а процесот целосно транспарентен. Односно резултатите треба задолжително да се прифатат. Што се однесува до опциите за намалување на цензусот, поради (наводно) нереално големиот број гласачи во избирачкиот список, Божиновски смета дека нема веќе простор за интервенција по тоа прашање, зашто референдумскиот цензус е одреден со Уставот.
– За таква интервенција со цензусот треба да се посегне по менување на Уставот, односно тоа да се спроведе во Собранието со гласање со двотретинско мнозинство… Настрана што таквото менување на уставниот цензус пред одржување на референдум би значело манипулација – размислува Божиновски.
Сепак, клучниот момент во референдумот е јасната формулација на референдумското прашање. Иако не постојат стандарди за референдумски прашања, сепак, познато е дека суштината на прашањето треба да се однесува на она што се менува.
– Никако не треба да се прави манипулација со референдумското прашање. Суштината на прашањето треба да биде на промената на името на државата. Притоа треба да се нагласи дека таквата промена е за севкупна употреба и дека за тоа треба да се спроведат и уставни промени. Во референдумското прашање би можело да биде наведено дека тоа се прави поради евроатлантските интеграции на земјава, но не би требало главниот акцент да биде на тоа. Гласачите не би требало да бидат ставени пред свршен чин, како со предлог-прашањето што се појави во јавноста, од типот: „Дали сте за тоа Северна Македонија да влезе во сојуз со НАТО и ЕУ?“… Не би смеело и да се постави негативно прашање, за останување на статус кво. Не е поентата референдумот да биде наместен или изманипулиран, колку да се прикаже некакво придржување на законите. Со референдумот треба да се добие легитимитет на одлуката, каква и да биде таа – вели политичкиот аналитичар, Владимир Божиновски.
Сепак, и покрај формалноправниот аспект на прашањето за референдумот, во интелектуалната јавност постои и едно онтолошко гледиште дека прашањето за името на државата не е нешто за што може да се одлучува на референдум, кое јавно го артикулира Ферид Мухиќ, професор по филозофија и независен пратеник во Собранието на РМ.
– Дојдено е дотука и сега има многу аргументи на ова ниво, дека договорот никако не смее да се прифати, бидејќи навистина е штетен за нас. Се разбира последниот збор го имаат граѓаните. Се согласувам со тоа дека гласот на граѓаните е божји глас, иако морам да ви кажам дека и тука сум со резерва. Мислам дека никој, па ниту граѓаните немаат право да го арчат она што самите не го спечалиле. Името е наследено, не е од оваа генерација, не смее воопшто да се изјаснуваат за тоа. За некои работи не можеш да се изјаснуваш. Можеш да се изјаснуваш за она што е твое. Ова е наследено, не си го создал ти. Тоа име не е придобивка на оваа генерација – размислува професорот Ферид Мухиќ.
Извор: Нова Македонија (цел текст можете да го прочитате ТУКА)
